Սցիլլա և Քարիբդա

Թվում էր, թե 2026 թ. հերթական խորհրդարանական ընտրություններին դեռևս շատ ժամանակ կա, բայց, պարզվում է՝ գրեթե ժամանակ չի մնացել: Արդեն մեկնարկել է գործող իշխանության անզիջում պայքարը՝ այդ ընտրություններում իր հավակնություններին հնարավոր արդյունավետ հակազդեցության ընդունակ բոլոր տիպի ուժերի չեզոքացման նպատակով: Իշխանությունն այդպիսին է դիտարկում, բնականաբար, այսպես կոչված, նախկիններին, նրանց տրադիցիոն և նոր ներկայացող դեմքերով, եթե ինքն այդպես է ընկալում: Այդպիսին է դիտարկվում նաև Հայ Առաքելական Եկեղեցին: Երկու դեպքում էլ իշխանությունը, առանց ավելորդ սեթևեթանքի, գործադրում է իր ձեռքին եղած ողջ գործիքակազմը. ուժայիններ, ոստիկանություն և՝ «մեր դատարանը՝ աշխարհի ամենաարդար դատարանը»: Այդ գործընթացը մեկնարկեց, երբ որոշակի ակտիվություն նկատվեց նախկինների ճամբարում: Այս իշխանության բնույթը նկատելն ու ցուցանելը առանձնակի քաղաքական լայնախոհություն չի պահանջում, սակայն, դրան զուգահեռ, նախկինները չեն թաքցնում նաև իրենց հավակնությունները՝ կրկին վերադառնալ իշխանության: Նրանց հիմնավորումը այս իշխանությունների կողմից երկիրն անդառնալիորեն ավերելու մտադրությունն է և այդ գործընթացը կանգնեցնելու իրեց վճռականությունը:

Մենք հիշում ենք, որ 44-օրյա պատերազմից հետո նախկինները, անհնազանդության երկարատև ակցիաներից հետո անգամ, չկարողացան տապալել պարտված իշխանությունը: 2021-ի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում նույնպես նրանք պարտվեցին գործող պարտված իշխանությանը: Այնուհետև՝ 2024 թ. տավուշյան սահմանազատման գործընթացների հետ կապված «Սրբազան շարժման» ժողովրդական հուզումներում նույնպես նրանք ակտիվորեն ներգրավված էին: Սակայն կրկին ոչինչ չստացվեց: Իշխանությունն անհամաչափ կոշտ արձագանքեց այդ իրադարձություններին, բայց շարժման մարելու պատճառն այդտեղ չէր:

Եվ նորից, ըստ ամենայնի, մենք պետք է ականատեսը դառնանք նախկինների և ներկաների մրցակցության հերթական փուլին:

Առաջին հայացքից լավ է, որ գործող իշխանություններին հակազդելու գործնական մտադրությամբ ուժեր լինեն հորիզոնում: Վատ է այնքանով, որ նախկիններն իրենց կողմից տնօրինվող բավականին ծանրակշիռ տնտեսական, քաղաքական, մեդիա, մարդկային ռեսուրսներով գործնականում գրեթե անհնար են դարձնում նոր քաղաքական ուժերի կողմից իրենց դրսևորելու, մրցակցության հարթակի վրա ոտքի տեղ պահելու կարողությունը:

Դա լիովին ձեռք է տալիս նաև գործող իշխանությանը: Դրանով, նախ, հնարավորինս կմասնատվի հակաիշխանական էլեկտորոտը, մյուս կողմից, դա նրանց թույլ կտա իրենց կողմից բազմիցս չարչրկված մեթոդներով և մանիպուլյատիվ տեխնոլոգիաներով հերթական անգամ մոլորեցնել ընտրողներին (նրանց մի հատվածին): Պետք չէ կասկածել, որ ներկաները նախկիններից ոչ պակաս մասնագիտացել են ընտրությունները կեղծելու, տարբեր կեղծ գործընթացներ, քաշքշուկներ սարքելու մեջ: Նրանք լիովին կարող են գործադրել այդ ուղղությամբ իրենց բոլոր հմտությունները: Եվ նախկինների պարագայում ընտրական մանիպուլյացիաների նկատմամբ ընտրողի մոտ դեռևս հնարավոր է երկակի տպավորություն:

Նախկիններին ևս իշխանության համար պայքարում ձեռք չի տալիս նոր մրցակից ուժերի առկայությունը: Այդ պատճառով է, որ յուրաքանչյուր նոր ծագած շարժման թիկունքում հայտնվում են նրանց ներկայացուցիչները: Եվ հատկապես, երբ այդ նորերը էական ասելիք չունեն, նրանք էլ տարրալուծվում և կորչում են այդ ֆոնի վրա:

Իրերի այդպիսի ընթացքի դեպքում մենք ականատեսը կլինենք 2021 թ. արտահերթ ընտրությունների մի նոր բեմադրության, որտեղ իշխանությունը և նախկինները փակեցին նոր ուժերի խորհրդարան մտնելու ճանապարհը: Հասարակ ընտրողին կմնա ոչ թե ընտրություն կատարել, այլ ընտրել չարիքներից փոքրագույնը: Մեկ անգամ այդպիսի ընտրությամբ ժողովուրդը հրաժարվել էր նախկիններից: Այժմ ստիպված պիտի լինի ընտրել նախկիններին, որպեսզի կարողանա հեռացնել ներկաներին:

Բնականաբար, իշխանությունը չի զիջի աթոռը, քանի դեռ կա այն պահպանելու ամենաաննշան հնարավորություն: Այսինքն, անվերապահորեն գործադրելու է իր տնօրինության տակ եղած բոլոր միջոցները՝ թե՛ ընտրությունների ընթացքը կառավարելու, և թե՛ հետընտրական մանիպուլյացիաների միջոցով իր համար բարենպաստ արդյունքներ ձևավորելու համար:

Արտախորհրդարանական ընդդիմությունից հայտնի են բազմաթիվ կուսակցություններ, քաղաքական միավորներ, դաշինքներ, սակայն դրանք արդեն ցույց են տվել, որ չեն կարող պայքարել իշխանության և նախկինների միջև: Ձևավորված է իշխանություն-նախկիններ մի մահվան օղակ, որի միջով անցնել և կենդանի մնալ դեռ չի հաջողվել ոչ մի քաղաքական ուժի: Եվ այդ վտանգը առկա է լինելու իշխանության հավակնող նոր ուժերի համար ևս: Այն ընդդիմությունը, այն քաղաքական ուժը, որը կդիրքավորվի իշխանության և նախկինների հետ պայքարում հաղթանակի հասնելու մտադրությամբ, հարկադրված է լինելու անցնել Սցիլլայի և Քարիբդայի արանքով:

Այս դեպքում, ինչպես ընդունված է ասել, «խեղդվողների փրկությունը իրենց՝ խեղդվողների ձեռքերում է»: Այսինքն, ընդդիմությունը կարող է հավակնել երկրի համար այս ճակատագրական իրավիճակում էական դերակատարության՝ միայն, եթե նա կարողանա իշխանություն-նախկիններ միակուսակցական համակարգի դեմ պայքարում հաղթանակած դուրս գալ: Խեղճ, տկար ընդդիմությունը, որը սրանց հաղթելու ներուժ չունի, չի կարող հավակնել համազգային խնդիրների լուծման:

Ինչպիսի՞ն պետք է լինի այդ ընդդիմությունը, ի՞նչ որակներ այն պետք է դրսևորի, որպեսզի կարողանա հավակնել ժողովրդի հավաքական աջակցությանը:

Վահրամ Բայադյան

Մեկնաբանություններ